کلمه اندوسکوپ از دو کلمه یونانی به معنای درون و دیدن تشکیل شده است. عبارت اندوسکوپی یا درون‌بینی به معنای استفاده از تجهیزات برای معاینه درون ارگان های حفره مانند بدن به صورت دیداری است.

جراحی های اندوسکوپیک یا (MIS Procedures (Minimally Invasive Surgery در کنار جراحی باز ، با کمترین تهاجم به بدن ، روشی ظریف ، ماهرانه و با کمترین مشکل برای بیمار محسوب می شود.

ویدیو اندوسکوپ ، ساختمان و کاربردها
انتقال تصاویر گرفته شده از بدن به یک واحد پردازشگر ویدیویی ، پیشرفت تکنولوژیکی جدیدی در علم اندوسکوپی به شمار می رود. امروزه در اکثر اعمال جراحی اندوسکوپی ، از ویدئو و دوربین های عکاسی برای دیدن و ثبت عمل استفاده می شود. در این گونه سیستم ها در عین اینکه می توان اجزای داخلی بدن را به شکل تصاویر رنگی در حین انجام اندوسکوپی مشاهده کرد ، این تصاویر قابلیت ضبط و ذخیره شدن را نیز دارند.

مزیت اصلی استفاده از اندوسکوپ ویدئویی آن است که این سیستم ها قادر به تصویر کشیدن اجزای داخلی بدن هستند ؛ به گونه ای که تماشای تصویر همزمان به وسیله تمامی افراد تیم جراحی امکان پذیر باشد ، بدون آنکه رزولوشن تصویر پایین بیاید.

در صورت عدم استفاده از سیستم های ویدئو حین انجام عمل اندوسکوپی ، متخصص برای دیدن تصاویر مجبور است از طریق یک چشمی و با دقت زیاد نگاه کند و اغلب به دلیل خم شدن روی بیمار ، خستگی و فشار شدیدی را متحمل خواهد شد. با استفاده از این سیستم ، تمامی افراد تیم جراحی می توانند روند معاینه و درمان را به وضوح دیده و از این طریق کمک مؤثری به جراح کنند.

مزایای استفاده از اندوسکوپی در پزشکی

 تغییر شکل غیر طبیعی بافت های بدن بسیار کم دیده می شود.

 بهبود بیمار در مدت زمان کوتاهی نسبت به Open Surgical Procedures صورت می گیرد.

 روش بسیار کم ضرر برای بیمار است و آسیب بسیار کمی متوجه بیمار است.

 اطلاعات تشخیصی حاصل بسیار ارزشمند است ؛ زیرا به ارائه شواهد روشن و مستقیمی می انجامد.

 امکان بیوپسی ، استفاده از الکترودهای مخصوص سوزاندن و بند آوردن خونریزی و یا وسایل خارج سازنده برای بیرون آوردن اجسام.

 انجام اندوسکوپی فقط به چند دقیقه وقت نیاز دارد.

ساختمان اندوسکوپ

ساختمان اکثر اندوسکوپ ها از یک یا چندین رشته فیبرنوری تشکیل می شود که درون لوله ای پلاستیکی قرار گرفته اند. در انتهای این لوله یک عدسی وجود دارد که امکان مشاهده بخش های مختلف را فراهم می کند. پس از وارد کردن این لوله به داخل یکی از محفظه های بدن ، اطلاعات و تصاویر داخلی به وسیله فیبر نوری از این عدسی داخلی به سمت عدسی دیگری که انتهای دیگر لوله قرار دارد ، فرستاده می شود. عدسی اخیر که عدسی خارجی است ، در انتهایی از لوله قرار دارد که در دست پزشک است. اطلاعات از طریق این عدسی به یک مانیتور یا صفحه تلویزیونی فرستاده می شود تا پزشک روی این صفحه ، تصاویر درون اعضا را ببیند.
با توجه به اینکه به طور طبیعی درون حفرات و اعضای داخلی بدن تاریک است و قابل مشاهده نیست ، در انتهای خارجی اندوسکوپ یک منبع نوری قوی کار گذاشته می شود تا با انتقال آن به داخل فضای داخلی ، اعضا را روشن کند و به این ترتیب امکان مشاهده ساختمان های داخلی را فراهم آورد.

انواع اندوسکوپ

به طور کلی دو دسته اندوسکوپ وجود دارد:
• اندوسکوپ های نرم یا انعطاف‌پذیر
برای اکثر مقاصد تشخیصی از این نوع اندوسکوپ ها استفاده می شود. این اندوسکوپ ها که لوله های باریکتری نسبت به انواع سخت دارند ، به میزان بیشتری در اعضای بدن وارد می شوند ، طول بیشتری دارند و با توجه به انعطاف‌پذیری و قطر کمتر ، آسیب کمتری به اعضا وارد می کنند و به طور کلی پزشک و بیمار هر دو راحتترند. متداول ترین آن ها گاستروسکوپ است.

• اندوسکوپ های سخت یا ریجید
معمولا ضخیمتر هستند و کمتر مورد استفاده قرار می گیرند اما به هر حال گاهی مزایایی دارند که در اندوسکوپ های نرم وجود ندارد. مثلا نمونه برداری و اقدامات درمانی با اندوسکوپ های سخت معمولا راحتتر انجام می شود. یکی از موارد کاربرد آن در لاپاروسکوپی است.

انواع روش های اندوسکوپی
امروزه اندوسکوپ های مختلفی طراحی شده اند که هر یک از آنها برای بررسی و مشاهده قسمت خاصی از بدن به کار می روند.

  برونکوسکوپ : اندوسکوپ هایی که از دهان وارد می شوند و به نای می رسند تا مجاری هوایی را بررسی کنند.

 نازوفارینگوسکوپ : اندوسکوپ هایی که می توانند از راه بینی وارد شوند ، به داخل سینوس ها بروند و بخش های مختلف سینوس ها را بررسی کنند.

 سیستوسکوپ : اندوسکوپ هایی که از راه مجرای ادرار وارد می شوند و مثانه را مورد بررسی قرار می دهند.

 کولونوسکوپ : اندوسکوپ هایی که از مقعد وارد می شوند و بخش های مختلف روده بزرگ را قابل مشاهده می کنند.

 رکتوسکوپ : انواع کوتاه‌تر کولونوسکوپ که فقط بخش انتهایی روده بزرگ که رکتوم نام دارد را بررسی می کنند.

 آرتروسکوپ : اندوسکوپ هایی که داخل مفاصل را مورد مشاهده قرار می دهد. در این موارد اندوسکوپ را از طریق پوست به داخل مفصل می رسانند تا بتوانند فضای داخل مفصل را ببینند.

 هیستروسکوپ : اندوسکوپ هایی هم برای مشاهده داخل رحم و حتی داخل فضای شکم هم وجود دارد.

 اپیدوروسکوپی : اندوسکوپی اطراف نخاع که در این روش با استفاده از یک دستگاه اندوسکوپی مخصوص از طریق یک سوزن باریک وارد فضای داخل ستون فقرات کمری شده سپس با مشاهده مستقیم رشته های عصبی ، دیسک بین مهره ای ، سخت شامه (Dura) و بافت های اطراف اعصاب ، آسیب های احتمالی تشخیص داده شده و روش های درمانی در هر مورد و با استفاده از اندوسکوپی انجام می شود.

برخی نکات مهم برای خرید دستگاه اندوسکوپی:

 کیفیت بالای تصاویر و رزولوشن بالا

 قابلیت عکس برداری و فیلم برداری به صورت نامحدود

 قابلیت اتصال به رایانه و خروجی ویدئو ، کابل انعطاف پذیر

 قیمت مناسب در مقایسه با کارکرد دستگاه

 قابلیت زاویه چرخش دوربین از هر طرف و انتخاب زوایای دید

 امکان مشاهده اطراف دوربین با استفاده از آینه های مخصوص

 میزان بزرگنمایی (زنده و ضبط شده)، نوع عدسی و لنز

 تصویر در تصویر و HD Freeze تصاویر

 Steady Image برای کاهش خستگی بینایی

 قطر خارجی

 کاربری آسان و آموزش

 مدت زمان گارانتی ، خدمات پس از فروش و زمان تحویل

 مشخصات ظاهری ، ابعاد و وزن دستگاه

 دارا بودن تأییدیه ها (مثل FDA) یا نشان ها (مثل CE) یا استانداردهای لازم

 منبع نوری برای مشاهده بهتر فضای داخلی اعضاء و لامپ اضطراری

 قدرت و طول عمر لامپ و منبع روشنایی

 تنظیم نور اتوماتیک

 داشتن گاستروسکوپ ، کولونوسکوپ و برونکوسکوپ به عنوان آپشن

ضدعفونی و شستشو دستگاه اندوسکوپی

در مورد شستشو و ضدعفونی دستگاه های اندوسکوپی لازم است به دستورالعمل های کارخانه سازنده در مورد تمیز کردن و ضدعفونی کردن مراجعه شود و بعد از هر بار استفاده ، تمیز کردن و ضدعفونی کامل برای پیشگیری از گسترش عفونت انجام گیرد. پرسنل اتاق اندوسکوپی نیز بایستی آموزش کافی در این مورد دیده باشند.
روش های دستی شستشو و ضدعفونی به دلیل افزایش خطر ابتلا به انواع بیماری های عفونی به هیچ وجه کافی نیستند. بعضی از مزایای روش های اتوماتیک شستشو و ضدعفونی سیستم های اندوسکوپی عبارتند از:

اطمینان از انجام کامل سیکل شستشو و ضدعفونی و جلوگیری از انتقال بیماری های عفونی

امکان شستشو و تزریق ماده ضدعفونی کننده در لوله های کار و بیوپسی که در روش دستی به خوبی انجام نمی شود.

اطمینان از صحت دوام و پایداری عمر ماده ضدعفونی کننده که با آلارم هوشمند سیستم اتوماتیک انجام می پذیرد.

کنترل کامل زمان غوطه وری در ماده ضدعفونی کننده

جلوگیری از نشت مواد مضر حاصل از تبخیر ماده ضدعفونی کننده در محیط و ایجاد بیماری های تنفسی برای پرسنل و بیمار

جلوگیری از آسیب های احتمالی به دستگاه اندوسکوپی در اثر عدم جابجایی دستگاه

امکان تست نشتی برای تیوب اندوسکوپ و کاهش هزینه های سنگین تعمیر اندوسکوپ

تقسیم بندی ابزار اندوسکوپی

این ابزار به لحظ نحوه کارکرد و نحوه ضدعفونی تقسیم بندی می شوند.

از لحاظ کارکرد:

• ابزار Critical: وارد بافت استریل نظیر سیستم عروقی یا فضای استریل بدن می شوند.

• ابزار Semi Critical: با مخاطات یا پوست غیرسالم تماس دارند.

• ابزار Non Critical: با پوست سالم تماس دارند.

از لحاظ نحوه ضد عفونی: 

• یک بار مصرف (غیرقابل ضدعفونی و استریل مجدد): این ابزار معمولا دارای طراحی ساده بوده و از مواد اولیه بسیار ارزان تولید می شود که بیماران بتوانند از عهده پرداخت هزینه های آن برآیند. به دلیل نوع طراحی ، این گونه ابزارها قابل پاک شدن نیستند و لذا ضدعفونی کردن آنها عملا بی فایده و بی اثر است.

• چند بار مصرف (قابل اتوکلاو و استریل شدن): این ابزار معمولا طراحی پیچیده تری داشته و از جنسی است که قابلیت استریل شدن و تحمل دمای بالای اتوکلاو را داشته باشد.